Kretkowski Mikołaj h. Dołęga (zm. 1519/20), dworzanin królewski, wojewoda inowrocławski, wojewoda brzeski kujawski. Był synem Andrzeja (zob.) i Katarzyny Odrowążówny ze Sprowy. W r. 1487 jest poświadczony jako dworzanin Kazimierza Jagiellończyka, ok. r. 1496 został kasztelanem rypińskim, w r. 1499 był już kasztelanem brzeskim kujawskim. Był w Toruniu przy królu w maju i czerwcu 1501 r. w czasie odprawy poselstwa krzyżackiego. W październiku t. r. miał już tytuł wojewody inowrocławskiego. Na sejmie piotrkowskim 3 X 1501 r. uczestniczył w rozmowach w sprawie unii z posłami wielkiego księcia Aleksandra Jagiellończyka. Dn. 30 III 1504 r. na prośbę K-ego król Aleksander potwierdził mu przywileje Władysława Jagiełły z  l. 1394 i 1398 dotyczące lokacji i targu miasta Izbicy, wyznaczywszy zarazem jarmark cotygodniowy i coroczny. K. cieszył się zaufaniem i poparciem Aleksandra, który powierzał mu wewnętrznopaństwowe misje dyplomatyczne. Podkreślił zasługi K-ego, zwłaszcza poselstwo na Litwę, i na sejmie radomskim 23 V 1505 r. zapisał mu 150 grzywien na dobrach królewskich Dąb i Dobiegniewo, dzierżonych przez K-ego.
Z początkiem 1512 r. otrzymał K. urząd wojewody brzeskiego kujawskiego. W tym czasie pożyczył królowi Zygmuntowi bliżej nie znaną sumę, nieco później 2 200 fl. Z końcem 1512 r. król rozstrzygał spór K-ego z radnymi m. Brześcia, od mieszkańców którego K. żądał bezprawnie opłaty targowego w Izbicy i Chodczu. Majątek K-ego wzrastał dzięki nadaniom królewskim i jego własnym transakcjom handlowym. Oprócz Izbicy, Chodcza, Rogoźna (tenuta), Rypina i Drobina posiadał liczne wsie i folwarki. Był właścicielem jednej z największych fortun w Wielkopolsce. Zmarł między 24 XII 1519 a 30 VII 1520 r. Ożeniony był z Anną Pampowską (ślub 6 II 1502 w Poznaniu), córką Ambrożego, woj. sieradzkiego (zob.), z którą miał synów: Sylwestra (1504–1568), kaszt. kruszwickiego, Erazma (zob.), Grzegorza (zob.), Andrzeja (zm. 1571), kaszt. kowalskiego, Krzysztofa i Mikołaja oraz córkę Barbarę, żonę Janusza Latalskiego, woj. poznańskiego (zob.). Król Zygmunt I zapisał synom w r. 1521 pożyczone od ich ojca 2 200 fl. na dochodach miasta Rogoźna, pozostającego nadal (do 1530) w rodzinie Kretkowskich.

Boniecki; Uruski; – Biliński A., Szlachta ziemi dobrzyńskiej za ostatnich Jagiellonów, W. 1932; Finkel L., Elekcja Zygmunta I, Kr. 1910; Lubomirski J. T., Trzy rozdziały z historii skarbowości w Polsce 1507–1532, Kr. 1868 s. 23, 60; Sławiński T., Człowiek istotą rodzinną – genealogia Kretkowskich w XV–XVIII wieku, „Roczn. Pol. Tow. Herald.” S. Nowa, T. 3: 1997 s. 53–74; – Akta Aleksandra; Akta grodz. i ziem., III nr 100, VII nr 15, 40, VIII nr 114, 117, IX nr 161, 162; Akta unii; Corpus Iuris Pol., II, 29, 140, 214, 237, 240; Kod. m. Krak., nr 217, 227; Matricularum summ., I–IV; Prochaska A., Materiały archiwalne wyjęte głównie z metryki litewskiej od 1348 do 1607 r., Lw. 1890 nr 224, 229; Teki Pawińskiego, II 55, 131; Vol. leg., I 128, 134, 173; – Mater. Red. PSB: Kretkowscy h. Dołęga. Uzupełnienia i sprostowania.
Danuta Quirini Popławska